Autorzy lektur szkolnych przedstawiani są jako posągowe postacie pozbawione wad i namiętności. Niewiele wiemy o ich prawdziwym życiu, które często było znacznie bardziej dramatyczne i urozmaicone niż dzieła, które po sobie pozostawili. A ze względów wychowawczych nie wypadało informować dziatwy, że ich podręcznikowe wzorce umierały na wstydliwe choroby, były uzależnione od alkoholu czy narkotyków, albo miewały nieszablonowe skłonności intymne.

• Kobieto, boski diable. Wyklęta miłość Adama Mickiewicza
• Mąż i żona. Kompleksy i problemy Aleksandra, hrabiego Fredry
• Bluszcz. Wolny związek Elizy Orzeszkowej
• „To jak się do Pani zwracać?” Życie osobiste Marii Konopnickiej
• Cyborg nie tańczy na weselu. Wielkie obsesje Stanisława Wyspiańskiego
• Rysy i przełęcze. Tragedia Kazimierza Przerwy–Tetmajera
• Rodzina Połanieckich - powieść z kluczem
• Małżeński skandal Henryka Sienkiewicza
• Człowiek pełen sprzeczności. Lęki i pasje Bolesława Prusa
• Dzieje grzechu w szklanych domach. Skrywane problemy Stefana Żeromskiego
• Łoże z portalem do sławy. Zofia Nałkowska. Uzależniona od partnerów.
• Olimpijski laur poezji. Sportowe i alkoholowe fascynacje Kazimierza Wierzyńskiego
• Pisma i uczucia rozproszone. Najtrudniejsza miłość Marii Dąbrowskiej
• Bachus demokracji. Małżeńskie perypetie Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego
• Ego, homo, hedo. …i największe miłości Witolda Gombrowicza
• Popiół bez diamentu. Słabości i nałogi Jerzego Andrzejewskiego
• Tajemnicze wyprawy Tomka nie kończą się dobrze. Dramat Alfreda Szklarskiego
• Pan Samochodzik i agentura. Skandaliczne życie Zbigniewa Nienackiego
• Msza udającego wędrowanie. Demony i nałogi Edwarda Stachury

Miłość pokazuje nam, kim chcemy być.

Wojna pokazuje, kim jesteśmy.

Światowy bestseller już w Polsce!

Dwie siostry, Isabelle i Vianne, dzieli wszystko: wiek, okoliczności ,w jakich przyszło im dorastać, i doświadczenia. Kiedy w 1940 roku do Francji wkracza armia niemiecka, każda z nich rozpoczyna własną niebezpieczną drogę do przetrwania, miłości i wolności.

Zbuntowana Isabelle dołącza do ruchu oporu, nie zważając na śmiertelne niebezpieczeństwo, jakie ściąga na całą rodzinę. Opuszczona przez zmobilizowanego męża Vianne musi przyjąć do swego domu wroga. Cena za uratowanie własnego życia i dzieci z czasem staje się dramatycznie wysoka…

Inspirowana życiorysem bohaterki ruchu oporu Andrée de Jongh opowieść o sile, odwadze i determinacji kobiet zachwyciła miliony czytelniczek na całym świecie.

W tej książce jest wszystko, co kocham – Francja, wielka historia i miłość, nad którą nie można zapanować. Idealna lektura na wolny dzień, samotny wieczór i bezsenną noc.

Magdalena Różczka

Najbardziej podobało mi się pokazanie skomplikowanej relacji między dwiema siostrami. Czy jesteśmy bohaterami, czy tchórzami? Czy jesteśmy lojalni wobec ludzi, których kochamy najbardziej, czy potrafimy ich zdradzić?

Lisa See, autorka bestsellerów Dziewczęta z Szanghaju i Chińskie lalki

Kristin Hannah jest autorką wielu bestsellerowych obsypanych nagrodami powieści. Wcześniej prawniczka, obecnie pełnoetatowa pisarka, mieszka z mężem i synem na Hawajach.

Słowik:

• miliony sprzedanych egzemplarzy;

• ponad 75 tygodni na liście bestsellerów New York Times’a;

• książka roku Amazon (ocena użytkowników – 4,8 gwiazdki na 5, prawie 30 000 ocen);

• powieść historyczna roku portalu Goodreads (ocena użytkowników – 4,5 gwiazdki na 5, ponad 200 000 ocen);

• książka roku: iTunes, BuzzFeed, Library Journal, Paste, Wall Street Journal, Week;

• prawa wydawnicze sprzedane do ponad 40 krajów;

• prawa do ekranizacji zakupione przez Tristar Pictures, scenariusz Ann Peacock (Opowieści z Narni. Lew, Czarownica i stara szafa), reżyseria i produkcja Michelle MacLaren (Gra o tron, Z archiwum X, Breaking Bad, The Walking Dead).

Na ścianie wisiało przekrzywione, pęknięte lustro. Odbicie jej twarzy było przez to zniekształcone, jedna połowa znajdowała się niżej niż druga.

– Jak możesz się bać? – zapytała swoje odbicie. Sforsowała w zamieci przełęcz w Pirenejach, przekroczyła wartkie wody rzeki Bidasoa pod nosem hiszpańskich strażników, pewnego razu poprosiła gestapowca, żeby pomógł jej przenieść przez granicę walizkę pełną fałszywych papierów, ponieważ „pan jest taki silny, a ja taka zmęczona podróżą”, ale nigdy nie czuła się tak zdenerwowana jak teraz. Nagle się dowiedziała, że kobieta może jednym wyborem zmienić całe swe życie i wyrwać z korzeniami dotychczasową egzystencję.

Westchnęła ciężko, owinęła się wystrzępionym ręcznikiem i wyszła z łazienki. Przystanęła na moment przed drzwiami, żeby uspokoić bicie serca – nadaremnie – po czym je otworzyła.

fragment książki

Miłość pokazuje nam, kim chcemy być.

Wojna pokazuje, kim jesteśmy.

Światowy bestseller już w Polsce!

Dwie siostry, Isabelle i Vianne, dzieli wszystko: wiek, okoliczności ,w jakich przyszło im dorastać, i doświadczenia. Kiedy w 1940 roku do Francji wkracza armia niemiecka, każda z nich rozpoczyna własną niebezpieczną drogę do przetrwania, miłości i wolności.

Zbuntowana Isabelle dołącza do ruchu oporu, nie zważając na śmiertelne niebezpieczeństwo, jakie ściąga na całą rodzinę. Opuszczona przez zmobilizowanego męża Vianne musi przyjąć do swego domu wroga. Cena za uratowanie własnego życia i dzieci z czasem staje się dramatycznie wysoka…

Inspirowana życiorysem bohaterki ruchu oporu Andrée de Jongh opowieść o sile, odwadze i determinacji kobiet zachwyciła miliony czytelniczek na całym świecie.

W tej książce jest wszystko, co kocham – Francja, wielka historia i miłość, nad którą nie można zapanować. Idealna lektura na wolny dzień, samotny wieczór i bezsenną noc.

Magdalena Różczka

Najbardziej podobało mi się pokazanie skomplikowanej relacji między dwiema siostrami. Czy jesteśmy bohaterami, czy tchórzami? Czy jesteśmy lojalni wobec ludzi, których kochamy najbardziej, czy potrafimy ich zdradzić?

Lisa See, autorka bestsellerów Dziewczęta z Szanghaju i Chińskie lalki

Kristin Hannah jest autorką wielu bestsellerowych obsypanych nagrodami powieści. Wcześniej prawniczka, obecnie pełnoetatowa pisarka, mieszka z mężem i synem na Hawajach.

Słowik:

• miliony sprzedanych egzemplarzy;

• ponad 75 tygodni na liście bestsellerów New York Times’a;

• książka roku Amazon (ocena użytkowników – 4,8 gwiazdki na 5, prawie 30 000 ocen);

• powieść historyczna roku portalu Goodreads (ocena użytkowników – 4,5 gwiazdki na 5, ponad 200 000 ocen);

• książka roku: iTunes, BuzzFeed, Library Journal, Paste, Wall Street Journal, Week;

• prawa wydawnicze sprzedane do ponad 40 krajów;

• prawa do ekranizacji zakupione przez Tristar Pictures, scenariusz Ann Peacock (Opowieści z Narni. Lew, Czarownica i stara szafa), reżyseria i produkcja Michelle MacLaren (Gra o tron, Z archiwum X, Breaking Bad, The Walking Dead).

Na ścianie wisiało przekrzywione, pęknięte lustro. Odbicie jej twarzy było przez to zniekształcone, jedna połowa znajdowała się niżej niż druga.

– Jak możesz się bać? – zapytała swoje odbicie. Sforsowała w zamieci przełęcz w Pirenejach, przekroczyła wartkie wody rzeki Bidasoa pod nosem hiszpańskich strażników, pewnego razu poprosiła gestapowca, żeby pomógł jej przenieść przez granicę walizkę pełną fałszywych papierów, ponieważ „pan jest taki silny, a ja taka zmęczona podróżą”, ale nigdy nie czuła się tak zdenerwowana jak teraz. Nagle się dowiedziała, że kobieta może jednym wyborem zmienić całe swe życie i wyrwać z korzeniami dotychczasową egzystencję.

Westchnęła ciężko, owinęła się wystrzępionym ręcznikiem i wyszła z łazienki. Przystanęła na moment przed drzwiami, żeby uspokoić bicie serca – nadaremnie – po czym je otworzyła.

fragment książki

Adam Cisowski, uczeń przedostatniej klasy warszawskiej szkoły średniej, odkrywa tajemną metodę, według której nauczyciel historii, profesor Gąsowski, wyznacza uczniów do przepytania w danym dniu. Koledzy z klasy Adama są dzięki temu zawsze dobrze przygotowani do odpowiedzi. Niestety pewnego dnia poczciwy profesor Gąsowski popełnia błąd i sprawa wychodzi na jaw.

Nauczyciel jest gorzko rozczarowany postawą uczniów, ale i pełen podziwu dla umiejętności młodego człowieka. Niedługo po zakończeniu roku szkolnego pan Gąsowski dowiaduje się, że w jego rodzinnym dworku, położonym we wsi Bejgoła, w pobliżu Wilna, doszło do dziwnych, niewytłumaczalnych wydarzeń. Nauczyciel przypomina sobie o Adamie i postanawia zaprosić na wakacje szkolnego mistrza w rozwiązywaniu trudnych zagadek, żeby rozwikłał tajemnicę. Niebłahą rolę w przekonaniu Adama do porzucenia planów upragnionego wyjazdu nad morze, by udać się do Bejgoły, odgrywają piękne, fiołkowe oczy nowo poznanej bratanicy profesora.

Szatan z siódmej klasy to powieść przygodowo-detektywistyczna dla młodzieży, rozgrywająca się w roku 1937, uznawana za najbardziej udaną w twórczości Kornela Makuszyńskiego.

Po sukcesie powieści Kornel Makuszyński postanowił napisać jej kontynuację, Drugie wakacje Szatana, która miała się ukazać na koniec 1939 roku. Rękopis książki spłonął jednak podczas oblężenia Warszawy we wrześniu 1939 roku w zbombardowanym mieszkaniu pisarza. Makuszyński ani w trakcie wojny, ani po niej, kiedy to władze komunistyczne zakazały publikacji jego książek, nie zdecydował się na odtworzenie rękopisu i finalnie powieść nie ukazała się.

Książka mimo upływu czasu i zmieniających się realiów życia codziennego od pokoleń cieszy się popularnością wśród czytelników. Prace nad jej pierwszą ekranizacją rozpoczęto w roku 1939, zaledwie dwa lata po ukazaniu się powieści. Niestety z powodu wybuchu II wojny światowej film pozostał nieukończony. W kolejnym filmie na podstawie tej książki, powstałym w roku 1960, debiutowała na ekranie Pola Raksa, grająca rolę Wandy, bratanicy profesora Gąsowskiego. W roku 2006 powstała kolejna wersja kinowa, nakręcona równolegle z miniserialem telewizyjnym.

Powieść Kornela Makuszyńskiego Szatan z siódmej klasy jest dostępna jako e-book w formatach EPUB i MOBI oraz jako plik PDF. Wybrana powieść Kornela Makuszyńskiego jest lekturą uzupełniającą w klasach IV-VI szkoły podstawowej.

Książkę polecają Wolne Lektury — najpopularniejsza biblioteka on-line.

Kornel Makuszyński
Szatan z siódmej klasy
Epoka: Współczesność Rodzaj: Epika Gatunek: powieść dla dzieci i młodzieży

Czy autorom książek dla dzieci i młodzieży chcielibyśmy powierzyć wychowanie naszych dzieci? Niewiele wiemy o ich prawdziwym życiu, które często było znacznie bardziej dramatyczne i urozmaicone, niż dzieła, które po sobie pozostawili. A do wzorców wychowawczych często wiele im brakowało.

* Kto ty jesteś? Polak mały. Czyżbyś mnie nie rozpoznał? Władysław Bełza

* Wszystkiemu winne krasnoludki? Maria Konopnicka

* I choćby przyszło tysiąc poetów i każdy nie wiem jak się natężał… Julian Tuwim

* Ala ma Asa, który wychowa 5 pokoleń Polaków. Marian Falski

* (Bez)grzeszne lata. Dlaczego Kornel Makuszyński nie znosił dziatwy szkolnej?

* Jan Brzechwa. Czy Akademia Pana Kleksa to jedyna szkoła, której wolno mu być patronem?

* Szympans a sprawa polska. Papcio Chmiel.

* Jacek, Agatka i wygodne życie. Wanda Chotomska

* Wąsaty myśliwy od Zwierzyńca. Michał Sumiński

Autorska porcja smakowitych historii dotyczących klasyków literatury dziecięcej i młodzieżowej. Poprzednie tomy „Sekretne życie autorów lektur szkolnych” i „Nieznane losy autorów lektur szkolnych” znalazły się na listach bestsellerów.

Czy kiedykolwiek trafią do kanonu obowiązującego w szkołach?

Rok 1872. Gwałtownie rozwijająca się sieć połączeń kolejowych pokryła Europę, trzy lata wcześniej w Ameryce Północnej linia transkontynentalna połączyła wybrzeża Atlantyku i Pacyfiku. Tory kolejowe przecinają w poprzek Półwysep Indyjski, po morzach kursują parowce obsługujące regularne długodystansowe połączenia pasażerskie. Trwa złoty wiek wielkiej globalizacji. Phileas Fogg, tajemniczy dżentelmen londyński, znany ze spokojnego, regularnego trybu życia, pewnego dnia rozmawia ze znajomymi przy kartach, jak bardzo skurczył się świat. Od słowa do słowa, zakłada się z nimi o wielką sumę, że zdoła objechać świat dookoła w ciągu zaledwie 80 dni. W podróż wyrusza jeszcze tego samego dnia, razem z nowo zatrudnionym francuskim służącym, Obieżyświatem. W ślad za nimi udaje się agent policji Fix, przekonany, że pan Fogg jest uciekającym przestępcą…

Książkę polecają Wolne Lektury — najpopularniejsza biblioteka on-line.

Jules Gabriel Verne
W osiemdziesiąt dni dookoła świata
tłum. nieznany
Epoka: Pozytywizm Rodzaj: Epika Gatunek: Powieść

"Ja bardzo dużo czytam, moja córka Marysia wygrzebuje dla mnie gdzieś w księgarniach odpowiednie książeczki, i ja tu nawet w rozmowie z panem czasem się posługuję taką pseudowiedzą, że niby coś wiem z zakresu nauki: astronomii, biologii. Tylko że ja mam ułomną pamięć i w szczegółach mogę coś przekręcić, coś przeinaczyć, coś nie tak podać. Ale w tym moim bełkocie przesłanie, to, do czego zmierzam, mnie się wydaje chyba słuszne.

Na przykład, panie Przemku, początkowo, jak zacząłem to czytać, doznawałem szoku, gdy panowie astronomowie z lubością podawali odległości w kosmosie. 4 miliardy kilometrów. Mało, 4 miliardy lat świetlnych! Ja tak troszkę byłem w lekkim, nie za silnym, szoku. A potem nagle ten szok zaczął się we mnie uspokajać i ucichł. Dlaczego.

Dlatego, że ja uświadomiłem – i znowuż może błądzę, ale wolno mi chyba czasem pobłądzić – otóż ja uświadomiłem sobie takie być może absolutne prawo: że jak jest jakiś daleki szlak, to wiadomo, że są skróty, że jest zawsze jakaś ścieżka, która to wszystko skraca. Czyli nagle te przerażające odległości przestały mnie straszyć, ponieważ przypomniałem sobie, że mamy pewne obszary mózgu niewykorzystane, o czym medycyna i nauka od lat wie, mamy w naszej duchowości w moim przekonaniu coś, co trudno nazwać, a co daje ogromne, nieprzeniknione jeszcze perspektywy. Czyli skrót jest w nas. Ten nieprawdopodobny niesamowity skrót".

(fragment jednej z rozmów)

"Każda książka Konwickiego była projektem jakiegoś innego widzenia świata, poszerzenia ram rzeczywistości. Także i ta, ujmująca, choć na pozór jest tylko wspomnieniem życia, jest zarazem kreacją zwróconą w jakąś nieokreśloną przyszłość".

Tadeusz Sobolewski, "Gazeta Wyborcza"

"Konwicki to 'chytra Litwina'. Niby udzielił wywiadu, ale napisał scenariusz autobiograficznego filmu, a może Teatru TV — coś w rodzaju 'Kartoteki rozrzuconej', w której dopowiedział wątki rozpoczęte w poprzednich książkowych rozmowach 'Pół wieku czyśćca' i 'Pamiętam, że było gorąco', zgodnie z różewiczowską zasadą 'zawsze fragment'.

Jacek Cieślak, "Rzeczpospolita"

"Po lekturze tej książki trudno uwierzyć, że Konwicki od lat nie pisze i uważa się za twórcę, który nie ma już nic do powiedzenia. Bo ma: o litewskim niebie, traumie wojny, uwiedzeniu i przerażeniu komunizmem, naturze ludzkiej, pamięci, miłości, sztuce. Biegiem do księgarni!"

Piotr Kofta, "Wprost"

"(...) świadome odgrywanie relacji mistrz - uczeń, czy raczej idol - wyznawca, nadaje tym rozmowom specyficzny klimat i mnóstwo uroku".

Juliusz Kurkiewicz, "Duży Format" - "Gazeta Wyborcza"

"Zgrywa się [Konwicki] w tej książce, pozując na 'strasznego dziadunia', co to 'Przemeczka kochanego' napoi nalewką, poczęstuje herbatnikiem, zagrozi pobiciem, a gdy minie czas kolejnego spotkania, bezceremonialnie wygna do domu. Bardzo to zabawne i bardzo sympatyczne, jak cała ta książka".

Jacek Wakar, "Przekrój"

"Gdy czyta się W pośpiechu (...) niejednokrotnie ma się ciarki na plecach! Wspaniała książka, swoista 'spowiedź' człowieka, któremu polska kultura zawdzięcza niezwykle dużo. Smutek i powaga przeplatają się tu z ironią, a niebywała inteligencja i trafność spostrzeżeń Konwickiego po prostu porażają czytelnika".

Michał Nogaś, "Trójka"

"Wszystkich, którzy wydali jęk zawodu, oczekując kolejnej powieści Konwickiego, warto uspokoić – publikacja W pośpiechu jest co najmniej równie frapująca co 'prawdziwe' książki tego autora".

Maciej Robert, "Uważam Rze"

"Książka (...) toczy się tak, jak się zaczyna - gwałtownie, w zmiennym rytmie i pozornym nieporządku. Konwicki zdaje się w tym wywiadzie-rzece mówić o wszystkim i niczym, zahaczając o ważne tematy i prędko od nich odskakując, by potem, w najmniej spodziewanym momencie, znowu wrócić do problemu. Jest więc, faktycznie, dużo nerwów, dużo stresu i dużo niepokoju".

Marcin Wilk, "Dziennik Polski"

"Przed oczyma czytelników przesuwa się cały teatr, ze scenami dramatycznymi i ze scenami zabawnymi. Spektakl w dwunastu odsłonach. Kaniecki nie upiera się, żeby koniecznie być jego reżyserem. Nie protestuje, kiedy Konwicki demoluje mu plan pytań, nie forsuje własnego scenariusza. I wie, co robi. Pozwala pisarzowi mówić".

Elżbieta Sawicka, "Zeszyty Literackie"

"Ale i tak tym, co najbardziej mnie w tej lekturze wzięło, urzekło i zafascynowało była polszczyzna Konwickiego. Konwicki kopie dupę nie tylko mnie, prostemu czytelnikowi, lecz i zawodowym literatkom i literatom, którzy ze swoimi wypoconymi frazami a’la późny Bernhard czy środkowa Jelinek mogą mu skoczyć".

Łukasz Najder, "

Sługa jako postać bardziej złożona, ciekawsza i inteligentniejsza niż jego pan. Sługa — bohater sztuki. A z drugiej strony jego pan, hrabia, pocieszna figura, której wymawia się, że dla zajęcia wysokiej pozycji społecznej nie uczyniła nic więcej niż samo przyjście na świat!

To była rewolucja na scenie, zanim doszło do rewolucji społecznej i politycznej we Francji. Figaro — niesforny sługa, z pomocą swojej narzeczonej — pokojówki Zuzanny, starają się z pomocą zmyślnej intrygi wybić panu hrabi z głowy resztki sentymentu dla dawnego prawa pierwszej nocy (łac. ius primae noctis), pozwalającego niegdyś, w strukturze feudalnej, panu deflorować świeżo poślubione żony jego podwładnych. Plus perora Marceliny w obronie kobiet posiadających nieślubne dzieci oraz motyw niedoszłego Edypa na wesoło.

Książkę polecają Wolne Lektury — najpopularniejsza biblioteka on-line.

Pierre Beaumarchais
Wesele Figara
tłum. Tadeusz Boy-Żeleński
Epoka: Oświecenie Rodzaj: Dramat Gatunek: Komedia

XV-wieczna Anglia. Sir John Falstaff poszukuje miłosnych wrażeń. Jego ofiarami padają dwie mężatki, pani Page i Pani Ford, które postanawia uwieść.

Nie wie jednak, że panie przyjaźnią się i bardzo szybko odkryją jego niecne zamiary. Kobiety decydują, że dokonają zemsty na Falstaffie. Uwodziciela spotykają niemiłe — choć dla przyjaciółek i dla czytelnika bardzo zabawne — sytuacje. Przy okazji miłosne rozterki związane z zazdrością i wielością adoratorów przeżywają bliscy wesołych kumoszek.

Wesołe kumoszki z Windsoru to jedyny dramat autorstwa Szekspira, którego akcja rozgrywa się we współczesnej mu rzeczywistości. Poza wartością rozrywkową i kunsztem artystycznym posiada również walor poznawczy — jest doskonałym obrazem obyczajowości epoki. Pierwsza publikacja tej komedii przypada na 1602 rok, ale wystawiana była zapewne już wcześniej. Była inspiracją dla innych artystów, m.in. dla twórców oper, np. Giuseppe Verdiego.

Książkę polecają Wolne Lektury — najpopularniejsza biblioteka on-line.

William Shakespeare
Wesołe kumoszki z Windsoru
tłum. Leon Ulrich
Epoka: Renesans Rodzaj: Dramat Gatunek: Dramat szekspirowski

W cyklu obrazków z życia epoki zatytułowanych Widma moich współczesnych Stanisław Brzozowski w sposób krytyczny podejmuje wątki nurtujące pokolenie Młodej Polski, aktualne jednak (w nieco innej szacie) również dziś; to m.in. lęk przed mechanizacją i automatyzacją, destrukcyjne oddziaływanie kultury miasta, nierówności społeczne, specyfika tożsamości narodowej Polaków. Myśl Brzozowskiego została tu zaprezentowana w szacie beletrystycznej, bardziej przystępnie niż choćby w Legendzie Młodej Polski, a przy tym okraszona niezrównanym, wielowymiarowym dowcipem.

Zebrane w Widmach moich współczesnych teksty, które można traktować — używając słów Marty Wyki — jako „młodzieńcze wprawki” literackie czy „pierwszą szkołę fabularyzacji” młodego pisarza, publikowane były w l. 1903–1904 jako felietony w warszawskim „Głosie” pod pseudonimem A. Czepiel.

Badaczka pisze o tych powstających równolegle z powieściami utworach Brzozowskiego, że przy użyciu instrumentarium satyry służą one obronie podstawowych dla autora wartości: „Przecież teksty te to nic innego jak fabularyzowane portrety idei i postaw, z którymi Brzozowski walczył, które całe jego pokolenie obrało za cel ataków polemicznych. Lecz Brzozowski nie zastosował tym razem metody dyskursu polemicznego. Argumenty swoje pomieścił w postaciach, w figurach maniaków, których udziałem stały się dziwne i humorystyczne przejścia w groteskowej, anachronicznej cywilizacji”. (Marta Wyka, Brzozowski i jego powieści, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1981, s. 12).

Celem Brzozowskiego było przede wszystkim napiętnowanie określonych postaw: lenistwa umysłowego, hipokryzji, duchowego wygodnictwa. Autor Widm moich współczesnych walczy z fałszywym mistycyzmem i półprawdami, demaskuje i krytykuje z pozycji moralistycznych polską mitologię narodową. Najbardziej znany ze swej batalii przeciw oddziaływaniu twórczości Henryka Sienkiewicza i zafałszowanej wizji historii Polski u autora Trylogii, tu przyobleka ją w zabawny dialog z niejakim Zygmuntem Podfilipskim (postacią powieściową), który zachwala Sienkiewiczowski kunszt i prawdziwie arystokratyczny ton: „To dorobkiewiczostwo być dumnym z czegoś, duma z niczego — oto sztuka”.

Brzozowski używa zresztą różnych konwencji. W Duszy miast sięga po liryczną, zabarwioną melancholią i symbolizmem prozę w stylu takich twórców epoki jak Berent czy Przybyszewski, by przedstawić duchowy pejzaż swej współczesności. Z drugiej strony miniatura Pan Alojzy, człowiek dobrej woli stanowi już zapowiedź wybornej szkoły absurdu i groteski, która w kilka lat później zrodziła tom „bajek ze współczesności” — Historie maniaków Romana Jaworskiego, a w kolejnej epoce Pamiętnik z okresu dojrzewania Gombrowicza.

Cykl obejmuje piętnaście felietonów: Tak mówił Homunkulus (oczywiste nawiązanie do sztandarowego dzieła Nietzschego o Zaratustrze); Zygmunt Podfilipski, Henryka Sienkiewicza apologeta pośmiertny; Nikt (przeciw unikaniu dostrzegania prawdziwych mechanizmów społecznych); Z życia i myśli Joachima Weltschmerza (o podejrzanych indywiduach wczuwających się w cierpienie całego świata); Dusza miast; Osobliwe przygody i doświadczenia Dionizego Suchoszczapskiego (opowieść z elementami horroru o posłudze księżowskiej i awansie chłopskim poprzez sutannę); Pan Kajetan Jutro (o postępie); System polityczny pana Teodora Grzechotki (farsowa, surrealistyczna miniatura na temat wszech-Polaków); Katarzyny Nietoperz opinie literackie (o odmianie dulszczyzny i jej niszczącym wpływie na literaturę); Zagrożone podstawy, czyli katastrofa w życiu pana Izydora Drzazgi (o hipokryzji w kwestii życia seksualnego); Pan Alojzy, człowiek dobrej woli; Jean qui rit et Jean qui pleure („Jan, który się śmieje i Jan, który płacze”; o Weyssenhoffie i Rodziewiczównie); Scherz, Ironie und tiefere Bedeutung („Żart ironia i głębsze znaczenie”, z fantasmagoryczną sceną spotkania Miriama z prawdziwą, żywą Sztuką); Król Duch w Krakowie (rozważania o wstręcie do teraźniejszości i życiu śmiercią w stolicy historii Polski), A tyś zląkł się, syn szlachecki! (spór z postawą bagatelizującą w polskim życiu społecznym i duchowym).

W zbiorze tym, sprawiającym wrażenie swobodnego bukietu kwiatów zebranego mimochodem podczas spaceru, znajdują się już wszystkie rysy refleksji Brzozowskiego, który swoje idee rozwijał, ale nie zmieniał zasadniczo (por. recenzja M. Boruchowicza w krakowskim „Naszym Wyrazie” nr. 3/1938). Tom domyka się w ideowo przemyślaną całość. Brzozowski, twórca oryginalnej koncepcji filozofii pracy, stanowiącej syntezę filozofii czynu i filozofii życia, nawiązujący w swych dziełach do myśli Marksa, Nietzschego, Bergsona, Sorela i Kanta — stawiał zarówno sobie, jak innym za cel działanie kulturotwórcze i przeobrażające zarówno jednostkę, jak również organizm społeczny.

Deklarował: „Nasza arystokracja to Żeromski, Wyspiański, Orzeszkowa, Świętochowski, Witkiewicz, Konopnicka, Prus, Kasprowicz, Przybyszewski, Miciński, Kisielewski, Stanisławski, Malczewski, Wyczółkowski, Weiss, Biegas, Boznańska et caetera”. I sam zajął dziś należne miejsce w tym panteonie.

Książka Widma moich współczesnych Stanisława Brzozowskiego dostępna jest jako e-book (EPUB i Mobi Kindle) i plik PDF.

Książkę polecają Wolne Lektury — najpopularniejsza biblioteka on-line.

Stanisław Brzozowski
Widma moich współczesnych
Epoka: Modernizm Rodzaj: Epika Gatunek: Felieton